Τουρκοκρατία και Επανάσταση και η επίδρασή τους στα χωριά του Πάρνωνα

 

Η Τουρκοκρατία στις Καρυές

Μοναδική μαρτυρία την περίοδο εκείνη για τις Καρυές προέρχεται από τον περιηγητή και γεωγράφο Porcacchi (1619 μ.Χ.), ο οποίος αναφέρεται στην Αράχοβα ως το μεγαλύτερο χωριό της περιφέρειας, διατηρώντας τον χαρακτήρα που είχε επί Φραγκοκρατίας ως Μεγάλη Αράχοβα. Η Αράχοβα επί Τουρκοκρατίας είχε τέσσερεις (4) μαχαλάδες: τον Κουτσομαχαλά (η περιοχή που έχει σήμερα την ίδια ονομασία), τον Κάτω Μαχαλά (κοντά στην Αγ. Παρασκευή), το Μαυριάνικο Μαχαλά (κοντά στον Αγ. Ιωάννη) και τον Πάνω Μαχαλά (κοντά στην Παναγία).

Μάλιστα εκείνη την περίοδο υπήρχε διαμάχη για την καλλιέργεια του Β.Δ. τμήματος του σημερινού κάμπου των Καρυών με τα Βέρβαινα και τις Κερασιές. Το αποτέλεσμα ήταν να εκστρατεύσουν οι κάτοικοι την Αράχοβας εναντίων των καλλιεργητών-καταπατητών και μετά από μεγάλη και αιματηρή συμπλοκή, ο κάμπος να παραμείνει στην Αράχοβα. Μετά από αναφορά στην τουρκική διοίκηση, ακολούθησε δίκη και ο τούρκος Καδής, μετά από δωροδοκία (όπως εικάζεται) από τον δημογέροντα της Αράχοβας Πανάγο Μαυριά, έδωσε ευνοϊκή απόφαση για την Αράχοβα. Τα όρια εδαφικής δικαιοδοσίας ορίστηκαν τότε όπως ακριβώς ορίζονται και σήμερα τα όρια της τοπικής κοινότητας.

Οι Αραχωβίτες στρατεύονται στην Ελληνική Επανάσταση

Το χαρμόσυνο μήνυμα της Επανάστασης άγγιξε τις καρδιές των Αραχωβιτών. Ωστόσο, επειδή από την Αράχωβα δεν φάνηκε από την αρχή της Επαναστάσεως κάποιος μεγάλος οπλαρχηγός οι Καρυάτες είχαν καταταχθεί σε διάφορα σώματα Λακεδαιμόνιων κυρίως οπλαρχηγών. Ωστόσο, το 1821 ο Αναγνώστης Δ. Ματάλας έκανε ένα μικρό σώμα από Αραχωβίτες και το 1826 ο Παρασκευάς Δ. Ματάλας αναγνωρίστηκε ως οπλαρχηγός. Λόγω και του παραπάνω γεγονότος οι περισσότεροι Αραχωβίτες κατατάχθηκαν στο σώμα του μεγάλου οπλαρχηγού Πέτρου Μπαρμπιτσιώτη υπό την καθοδήγηση του ηρωικού Δεσπότη Βρεσθένης Θεοδώρητου Β΄. Τέλος κάποιοι άλλοι εντάχθηκαν στα σώματα του Γ. Γιατράκου και του Νικήτα Σταματελόπουλου (Νικηταρά). Στο Αρχείο των Αγωνιστών (Εθνική Βιβλιοθήκη) υπάρχουν καταγεγραμμένα περίπου 80 ονόματα πολεμιστών από τις Καρυές. Υπό αυτούς τους οπλαρχηγούς πήραν μέρος σε όλες τις μεγάλες μάχες που απελευθέρωσαν την Πελοπόννησο την περίοδο 1821-24.

Η Έλευση του Ιμπραήμ

Οι Τούρκοι αφού βλέπουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογή αποφασίζουν να καλέσουν τον Ιμπραήμ Πάσα γιό του Διοικητή της Αιγύπτου. Έτσι τον Μάρτιο του 1825 φτάνει στις ακτές της Πελοποννήσου ο Τουρκοαιγυπτιακός στόλος, μεταφέροντας το πιο σύγχρονο στράτευμα της Ανατολής μιας και ο στρατός της Αιγύπτου είχε οργανωθεί από Γάλλους Αξιωματικούς. Αποβιβάζεται στην Μεσσηνία και με συνεχείς μάχες την καταλαμβάνει μέσα σε 2 μήνες. Αρχές Ιουνίου εκστρατεύει στην Αρκαδία και καταλαμβάνει την Τρίπολη στις 10 Ιουνίου και συνεχίζει στην Αργολίδα όπου στις 14 Ιουνίου εκστρατεύει προς το Άργος και το Ναύπλιο, αλλά σταματάει στους Μύλους όπου αντιστάθηκε με επιτυχία ο Υψηλάντης. Στις 17 ξαναγυρίζει στην Τρίπολη. Από εκεί δέχεται συνεχείς πιέσεις από τους επαναστάτες με έδρα τα Βέρβενα με τους οποίους εμπλέκεται σε συνεχείς μάχες , αλλά τελικά ο στρατός του καταφέρνει να χτυπήσει και να διαλύσει το στρατόπεδο των Βερβένων στις 27 Ιουλίου.

Οι Εκστρατείες στην Λακωνία και το Κάψιμο της Αράχωβας

Μετά από αυτές τις επιτυχίες του ο στόχος του είναι η Λακωνία και η Μάνη. Στις 16 Αυγούστου ξεκινάει για τον Μυστρά. Οι επαναστάτες έχουν ταμπουρωθεί στους πρόποδες του Ταϋγέτου και του Πάρνωνα και έτσι προστατεύτηκαν τα χωριά μας. Ο αιγυπτιακός στρατός προχώρησε προς τον Μυστρά και την Μονεμβασία με λεηλασίες και αιχμαλωσίες για να επιστρέψει πίσω στην Τρίπολη όπου στρατοπέδευσε ένας μέρος του, ενώ ο ίδιος ο Ιμπραήμ μετέβη πάλι στην Μεσσηνία.

 Τον χειμώνα και την άνοιξη του 1826 ο Ιμπραήμ πηγαίνει στο Μεσολόγγι για να βοηθήσει τον Κιουταχή στην πολιορκία. Μετά την ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου (10-11 Απριλίου) γυρίζει στην Τρίπολη. Τότε αποφασίζει να στείλει ένα εκστρατευτικό σώμα στον Πάρνωνα. Ξεκινώντας από τις 11 Μαΐου ο στρατός του καταστρέφει το Καστρί, τον Άγιο Πέτρο, τα Βέρβενα και τα Δολιανά και στις 12 Μαΐου 1826 φτάνει στις Καρυές («Ράχοβα» Σπηλιάδης) την οποία και καταστρέφει, στο λεγόμενο «κάψιμο της Αράχοβας»(1). Όλοι οι κάτοικοι έχουν καταφύγει στους λόγγους και τα βουνά και το χωριό καίγεται συθέμελα. Γλυτώνουν μόνο 6-7 σπίτια και ο Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής όπου κάηκε μόνο το τέμπλο. Στην συνέχεια καταστρέφονται η Βαρβίτσα, τα Βρέσθενα και η Σελλασία (Βουρλιάς). Ο ίδιος ο Ιμπραήμ εκστρατεύει από την Καλαμάτα στην Μάνη αλλά στον Αλμυρό και τον Δυρό οι Μανιάτες κερδίσουν αποφασιστικά.

Επιστρέφοντας πάλι στην Τρίπολη σχεδιάζει να επιτεθεί στην Μάνη από τα ανατολικά. Για τον σκοπό αυτό προχωρεί προς το Άστρος όπου βρίσκει αντίσταση από τον Νικηταρά και από εκεί τον Ιούλιο χωρίζει τον στρατό του σε τρία μέρη προκειμένου μέσω του Πάρνωνα να φτάσει στον Μυστρά. Το ένα τμήμα προχωρεί προς την Τσακωνιά καταστρέφοντας τον Πραστό, το άλλο κινείται μέσω Βαμβακούς και το τρίτο με επικεφαλή τον ίδιο τον Ιμπραήμ μέσω Αγίου Πέτρου και Καρυών/Αράχωβας (την οποία και αντικρύζει κατεστραμμένη) φτάνει στην κοιλάδα του Ευρώτα. Όπου βρίσκουν Έλληνες τους σκοτώνουν. Δύο Αραχωβίτες σκοτώθηκαν στην Νεραϊδόβρυση και άλλοι είκοσι στην θέση Κακονέρι, ενώ πολλούς άλλους κυρίως γυναικόπαιδα τα αιχμαλωτίζουν για πούλημα στα σκαλοβοπάζαρα της Ανατολής. Ευτυχώς το επόμενο διάστημα αρκετοί συγγενείς κατάφεραν να εξαγοράσουν πολλούς αιχμαλώτους που είχαν μεταφερθεί στην Πύλο πληρώνοντας λύτρα.

Οι κάτοικοι των χωριώντης περιοχής αν και ζώντας κυνηγημένοι με καμένα τα σπίτια τους εξακολουθούν να στρατεύονται στην Επανάσταση χτυπώντας τις οπισθοφυλακές του Αιγυπτιακού στρατού. Έτσι αρχικά ένα απόσπασμα από 150 ιππείς χτυπάει κοντά στις Καρυές και αποφασιστικά στις 19 Αυγούστου κοντά στον Βασσαρά οι επαναστάτες χτυπούν ένα απόσπασμα του στρατού σκοτώνοντας 185 και αιχμαλωτίζοντας 17 Τουρκοαιγυπτίους και απελευθερώνοντας 40 Έλληνες αιχμαλώτους. Παράλληλα, απελευθερώνουν 10.000 γιδοπρόβατα, 300 βόδια και 200 άλογα και μουλάρια. Ο στρατός του Ιμπραήμ χωρίς προμήθειες νικήθηκε πάλι από τους Μανιάτες στον Πολυάραβο και ντροπιασμένος πλέον αποσύρθηκε στην Τρίπολη και μετά στην Μεθώνη.

Προς την Ελευθερία

Στην συνέχεια οι Αραχωβίτες σπεύδουν να βοηθήσουν τον Καραϊσκάκη στην πολιορκία της Αθήνας, ενώ τη επόμενη χρονιά με την Ναυμαχία του Ναυαρίνου και την καταστροφή του Τουρκοαιγυπτιακού στόλου ο τόπος ελευθερώνεται! Με πόσο πόνο και θυσίες οι πρόγονοί μας αγωνίστηκαν για να είμαστε ελεύθεροι. Τραγικές ιστορίες σκοτωμών και αιχμαλωσιών περιγράφονται σπαρακτικά σε σχετικά κείμενα όπου μητέρες που αιχμαλωτίστηκαν και γύρισαν με κάποια από τα παιδιά τους (γιατί τα άλλα χάθηκαν) πίσω σε κατεστραμμένα χωριά με συζύγους χαμένους σε μάχες. Όπως είπε ο ποιητής «το δέντρο της Ελευθερίας ποτίζεται με αίμα».

Πηγές:
(1) Φραντζής Β, 442
(2) Κ.Μ. Πίτσιος (1948), Καρυαι (Αράχοβα) Λακεδαίμονος, Ιστορική Λαογραφική Μελέτη

Προηγούμενο: Ρωμαϊκή-Βυζαντινή Περίοδος

Επόμενο: Ανεξαρτησία ως αρχές 20ου Αιώνα