Η Δημιουργία των Σύγχρονων Καρυών Λακωνίας (1945-Σήμερα)

Τα πρώτα χρόνια

Το 1944 η απελευθέρωση βρίσκει τις Καρυές τελείως κατεστραμμένες. Δεκάδες νεκροί, το 90% των οικιών καμένες, το σχολείο και Ρολόι ανατιναγμένα. Το 1945 την άνοιξη φτάνουν στις Καρυές οι πρώτοι συμπατριώτες που πολεμώντας στον Αμερικανικό και Καναδικό στρατό παίρνουν άδεια από τις μονάδες τους για να επισκεφτούν το χωριό των γονέων τους και αντικρύζουν την καταστροφή. Τα νέα φτάνουν στην Αμερική και όλοι ζητούν με αγωνία να μάθουν για τους δικούς τους. Ένας Καρυάτης της Αμερικής που γράφει στη γυναίκα του και τα παιδιά του και καταλήγει:

«Αν δε ζει κανένας από τους δικούς μου, η γυναίκα μου, τα παιδιά μου, τα αδέλφια μου, ας με πληροφορήσει κάποιος άλλος για αυτό. Θα του χρωστώ ευγνωμοσύνη».

Το καλοκαίρι αρχίζει η αποστολή ταχυδρομικών δεμάτων με ρούχα τρόφιμα και επιταγές σε δολάρια. Το 1946 την άνοιξη έφτασαν στο χωριό 248 δέματα και 14 μπαούλα με ρούχα, παπούτσια, τρόφιμα και γεωργικά εργαλεία, καθώς και ζώα.  Παράλληλα την ίδια χρονιά ιδρύεται η «Φιλόπτωχος Αδελφότης Κυριών και Δεσποινίδων Καρυών». Στην Αθήνα οι Καρυάτες οργανώνονται για πρώτη φορά προκειμένου να βοηθήσουν όσο μπορούν το χωριό ιδρύοντας το 1948 την «Ένωση των εν Αθήναις και Περιχώροις Αραχωβιτών ΑΙ ΚΑΡΥΑΙ».

Σταδιακά αρχίζει η επούλωση των πληγών. Τα σπίτια του χωριού αρχίζουν σιγά-σιγά να επισκευάζονται, όπως και το κτίριο του σχολείου της Αδελφότητας, ενώ το κατεστραμμένο Ματάλειο κατεδαφίζεται, οπότε και ο χώρος παίρνει τη σύγχρονη μορφή του.

Ωστόσο είναι φανερό ότι η χρυσή εποχή του χωριού είναι πλέον παρελθόν. Η οικονομική κατάσταση πάρα πολύ δύσκολη και πλέον αρχίζει η δεύτερη μαζική μετανάστευση η οποία θα διαρκέσει για τις δεκαετίας του 1950 και του 1960. Με τη χρήση ευεργετικών νόμων των Η.Π.Α. που αφορούσαν σε χωριά που είχαν καταστραφεί δίνεται ειδική άδεια μετανάστευσης και πλέον αναχωρούν εκατοντάδες νέοι Καρυάτες. Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση της Αδελφότητας 700 νέοι ήρθαν στη «Νέα Αράχωβα» της Αμερικής για να προκόψουν. Παράλληλα δίνονται αποζημιώσεις σε Αμερικάνους πολίτες κατοίκους των Καρυών και έτσι οι οικίες τους ανακατασκευάζονται, ενώ τη δεκαετία του 1960 αρχίζει και η μετανάστευση στη μακρινή ήπειρο της Αυστραλίας.  Όσοι δεν φεύγουν για το εξωτερικό μεταναστεύουν στις μεγάλες πόλεις και κυρίως στην Αθήνα. Οι μόνιμοι κάτοικοι Καρυών από 1.788 κατοίκους το 1940 μειώνονται στους 1.310 το 1951 και σε μόλις 601 το 1971.

Οι προσπάθειες των αποδήμων στο εξωτερικό

Νέες οργανώσεις

Οι Καρυάτες στα δύσκολα αυτά χρόνια δεν ξεχνούν τον τόπο τους και με την ανάμνηση της χρυσής προπολεμικής εποχής δεν σταματούν να ελπίζουν στη σταδιακή αναγέννηση του χωριού τους και προσπαθούν να βοηθήσουν την ιδιαίτερη πατρίδα τους  από όποιο μέρος του κόσμου και αν η μοίρα τους ανάγκασε να μεταναστεύσουν.

Στις Η.Π.Α. στις αρχές της δεκαετίας του 1950 με το μεγάλο μεταναστευτικό κύμα των Ελλήνων αυτή τη φορά προς τις Βόρειες Πολιτείες στον τομέα της βιομηχανίας και των υπηρεσιών, αποφασίστηκε η δημιουργία ανεξάρτητων συλλόγων σε διάφορες πόλεις. Ενδεικτικά σύμφωνα με απογραφή της Αδελφότητας το 1950 υπήρχαν συμπατριώτες στις κάτωθι πολιτείες των Η.Π.Α.: Νότια Καρολίνα 287, Βόρεια Καρολίνα 271, Καλιφόρνια 137, Ιλινόις 135, Ιντιάνα 65, Ουισκόνσιν 43, Μισσούρι 33, Γιούτα 33, Βιρτζίνια 24, Φλόριντα 20, Τέξας 13, Γουαϊόμινγκ 12, Κολοράντο 12, Μίσιγκαν 11,  Ουάσιγκτον 10, Νέο Μεξικό 8, Λουϊζιάνα 6, Αριζόνα 5, Αϊντάχο 3, Μοντάνα 2, Κεντάκυ 2, Αϊόβα 1 και Αλάσκα 1 (συνολικά 1.131). Επίσης, σύμφωνα με την ίδια απογραφή στον Καναδά υπήρχαν 124 συμπατριώτες στην επαρχία του Οντάριο, 8 σε αυτήν του Κεμπέκ  και 1 στη Βρετανική Κολομβία (συνολικά 133).

Έτσι την 31η Οκτωβρίου του 1956 δημιουργήθηκε η «ΑΔΕΛΦΟΤΗΣ ΑΡΑΧΩΒΗΤΩΝ ΤΟΥ ΣΙΚΑΓΟ», ενώ τη 30η Μαρτίου του 1958 αποφασίζεται η ίδρυση της «ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑΣ ΑΡΑΧΩΒΗΤΩΝ ΝΕΑΣ ΥΟΡΚΗΣ-ΝΕΑΣ ΑΓΓΛΙΑΣ» με έδρα τη Βοστώνη, η οποία ξεκινάει επίσημα την 22α Νοεμβρίου του 1959. Τέλος, το 1963 ιδρύεται ο σύλλογος «ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ ΑΡΑΧΩΒΗΤΩΝ ΤΟΥ ΤΟΡΟΝΤΟ». Επιπλέον, η αδελφότητα στη Γκαστόνια ιδρύει το Καθίδρυμα (FOUNDATION) με σκοπό τη χρηματοδότηση των σπουδών των νέων του χωριού στην Ελλάδα και στην Αμερική. Εκατοντάδες νέοι και νέες έκτοτε επωφελήθηκαν των υπηρεσιών τους και έγιναν λαμπροί επιστήμονες. Σύμφωνα με τα «ΚΑΡΥΑΤΙΚΑ» (εκδ. 1972) σημαντικότερος ευεργέτης υπήρξε ο Γεώργιος Γρ. Καρύγιαννης με τη σύζυγό του Φωτεινή το γένος Ι. Γουδέ. Να σημειωθεί ότι την 4η Απριλίου του 1965 ιδρύεται στο Σάρλοτ της Βόρειας Καρολίνας και ο «ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΥΡΙΩΝ ΚΑΙ ΔΕΣΠΟΙΝΙΔΩΝ ΚΑΡΥΩΝ».

Την ίδια περίοδο και οι Καρυάτες που έχουν μεταναστεύσει στη μακρινή ήπειρο της Αυστραλίας οργανώνονται ιδρύοντας τον «ΚΑΡΥΑΤΗ» στη Μελβούρνη και τον Σύλλογο «ΑΙ ΚΑΡΥΑΙ» στο Σύδνεϋ.

Τα πάρκα «Καρυές»

Στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν τις Καρυές οι Σύλλογοι έχουν ως πρωταρχικό σκοπό να οργανώνουν εκδηλώσεις στις οποίες οι συμπατριώτες θα ανταμώνουν και οι δεσμοί ανάμεσα τους θα παραμένουν ισχυροί. Για τον σκοπό αυτό ήδη η πρώτη Αδελφότητα είχε προπολεμικά αγοράσει έκταση στη Γκαστόνια (Βορ. Καρολίνα) την οποία ονόμασε «ΑΛΣΟΣ ΚΑΡΥΕΣ» (KARYAE PARK) για να γίνονται εκεί οι εκδηλώσεις της. Την περίοδο αυτή λοιπόν (1946-1970) συνεχίζει τη βελτίωση των εγκαταστάσεων και ανεγείρεται Ηρώον πεσόντων συμπατριωτών, Διοικητήριο, ενώ επίσης επεκτείνεται το άλσος με 3 επιπλέον στρέμματα και κατασκευάζεται νέα είσοδος Περίπτερο Αναψυκτικών και Φαγητών, νέα Αίθουσα Χορού και ο Ι.Ν. Κοίμησης της Θεοτόκου.

Ο Σύλλογος του Τορόντο το 1980 με τη σειρά του αποκτά τη δική του έκταση, δημιουργώντας το «ΚΑΡΥΑΤΙΚΟ ΧΩΡΙΟ» (KARYAE VILLAGE) σε μια περιοχή 212 περίπου στρεμμάτων στο Sunnydale του Ontario και το διαμορφώνει. Σήμερα περιλαμβάνει Ηρώον των Πεσόντων Συμπατριωτών, Ψησταριά, Αναψυκτήριο, Χορευτική Πίστα, Παιδική Χαρά καθώς τον Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής και Αγίου Παντελεήμονα.

Τέλος, ο Σύλλογος του Σικάγο διοργανώνει με τη σειρά του τη δική του ετήσια θερινή συγκέντρωση. Αρχικά στο Εθνικό Πάρκο ΖΙΟΝ του Ιλινόις και από το 1984 στο ιδιόκτητο πλέον «ΑΛΣΟΣ ΚΑΡΥΕΣ» (KARYAE PARK) στο Σάλεμ του Ουισκόνσιν που έχει τον χαρακτήρα του αγροκτήματος.

Οι προσπάθειες των αποδήμων στην Ελλάδα

Το 1954 στην Αθήνα ιδρύεται ένα νέο δεύτερο σωματείο o «Σύνδεσμος των εν Αθήναις και Περιχώροις Καρυατών Η ΑΡΑΧΟΒΑ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΟΣ», το οποίο ξεκινάει δυναμικά την προσπάθεια βοήθειας του χωριού, εκδίδοντας ταυτόχρονα την πρώτη εφημερίδα του χωριού με τίτλο «ΑΙ ΚΑΡΥΑΙ» το 1954. Το Δ.Σ. του Συνδέσμου αποτελείται από εμπόρους των Αθηνών και νέους επιστήμονες οι οποίοι κινητοποιούνται για να πιέσουν τις αρχές του Ελληνικού Κράτους για την πρόοδο του χωριού (κατασκευή οδών, ηλεκτροφωτισμός) και να επιμορφώσουν τους κατοίκους όσον αφορά τις νέες καλλιέργειες. Χαρακτηριστική ήταν η προσπάθεια να ανατρέψουν τη συνήθεια της μονοκαλλιέργειας σίτου και πατάτας και να επιτύχουν τη φύτευση δένδρων όπως οι καρυδιές, οι μηλιές και οι αχλαδιές οι οποίες δεν χρειάζονται πολύ νερό για να διαφοροποιηθεί η πηγή των εισοδημάτων των κατοίκων και να πάψουν να υποφέρουν από τις απότομες πτώσεις των τιμών ενός προϊόντος (π.χ. καταστροφή της πατάτας στις αρχές του 1950).  Παράλληλα, ο Σύνδεσμος αναλαμβάνει το σημαντικό έργο της άμεσης επαφής με την Αδελφότητα της Βορείου Αμερικής προκειμένου να συντονιστούν οι προσπάθειες για την αναγέννηση του χωριού.

Τέλος, το 1970 αποτελεί ένα έτος σταθμό για τις Καρυές αφού ως διάδοχη κατάσταση των δύο προϋπάρχοντων συλλόγων, ιδρύεται στην Αθήνα ο «Σύνδεσμος Απανταχού Καρυατών» (Σ.Α.Κ.).Πρόκειται για τον φορέα που από τούδε και μετά αποτελεί τον Σύνδεσμο όλων των συμπατριωτών και των συλλόγων τους όπου Γης.

Η οργάνωση των μόνιμων κατοίκων

Τo 1955 ιδρύεται παράρτημα της Χριστιανικής Ένωσης Νέων (Χ.Ε.Ν.) Ελλάδος με την επωνυμία «Χ.Ε.Ν. ΚΑΡΥΩΝ», με την οικονομική αρωγή της Αδελφότητας και την αμέριστη βοήθεια της τότε προέδρου Χ.Ε.Ν. Ελλάδος Σοφίας Μαυροκορδάτου σε οικία που παραχωρήθηκε δωρεάν από την οικογένεια των αδελφών Λεβέντη στη συνοικία «Κουτσομαχαλάς».  Ο γενικός στόχος ήταν η πνευματική και σωματική ανάπτυξη και η καλλιέργεια των νέων κυρίως κοριτσιών. Ειδικότερα, εφαρμόστηκαν εκπαιδευτικά προγράμματα οικιακής οικονομίας, μαγειρικής, υφαντικής, χειροτεχνίας, ζαχαροπλαστικής, διακόσμησης, οργάνωσης δεξιώσεων, χρήσης μηχανών πλεκτικής και ραπτικής. Επιπλέον, παραδίδονταν μαθήματα υγιεινής και αγωγής, ενώ οργανώνονταν θεατρικές παραστάσεις, χοροί και εκπαιδευτικές εκδρομές. Πολλές γενιές Καρυατών επιμορφώθηκαν μέσω της Χ.Ε.Ν. από τα -πρωτοποριακά για την Ελληνική πραγματικότητα της εποχής- αυτά προγράμματα.

Το 1975 στο χωριό ιδρύεται ο «Πολιτιστικός Σύλλογος Καρυών Λακωνίας». από κατοίκους του χωριού με τα μέλη του να αποτελούνται κυρίως από νέους με όρεξη και δημιουργία. Μέχρι και σήμερα η δράση του συλλόγου είναι πολύπλευρη και με κύριο σκοπό την κοινωνική και πολιτιστική αναβάθμιση της τοπικής κοινότητας των Καρυών.

Να σημειωθεί ότι στις αρχές του 1980 δημιουργείται και ο «ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΝΕΩΝ» με παρόμοιο σκοπό. Αν και δεν λειτούργησε πολλά χρόνια, με πρωτοβουλία του και σε συνεργασία με το Νοσοκομείο Τρίπολης και στη συνέχεια με την υποστήριξη του Νοσοκομείου Σπάρτης ξεκινάει η «Αιμοδοσία Καρυών» (1983). Ο σκοπός της είναι να καλύπτονται όλοι οι συγγενείς μέχρι τρίτου βαθμού των αιμοδοτών, αλλά να καλύπτει και τους συγχωριανούς που δεν έχουν κανένα συγγενή και έχουν ανάγκη. Από το 1984 πραγματοποιούνται αιμοληψίες ανά εξάμηνο με ειδικό κλιμάκιο από ιατρούς και νοσηλευτές. Αξίζει να υπογραμμιστεί η συμβολή της κ.Παρασκευής (Βούλας) Αρβανίτη-Δαλακούρα, η οποία είναι η «ψυχή» της Τράπεζας Αίματος Καρυών από την ίδρυσή της μέχρι και σήμερα.

Τα έργα

Το νερό και οι δρόμοι

Η πρώτη κίνηση αφορά βεβαίως το αιώνιο πρόβλημα του οικισμού των Καρυών: το νερό. Μετά τον πόλεμο τέθηκε εκ νέου η ανάγκη άρδευσης των κτημάτων. Αρχικά, προτάθηκε η κατασκευή ενός φράγματος (μιας τεχνητής λίμνης). Ωστόσο, το σχέδιο δεν προχώρησε και τελικά αποφασίστηκε η κατασκευή μιας μεγάλης δεξαμενής στη θέση Δέση. Πράγματι, την περίοδο 1954-56 κατασκευάζεται με δωρεές της Αδελφότητας και του Συνδέσμου, αλλά και με προσωπική εργασία των κατοίκων η δεξαμενή, ενώ κατασκευάζονται και τσιμεντένιοι αύλακες 13 περίπου χιλιομέτρων, οι οποίοι και μεταφέρουν το πολύτιμο νερό σε όλους τους κήπους του χωριού και τα τριγύρω κτήματα, τόσο από την νέα δεξαμενή όσο και από τη πηγή της Παναγίας. Η κατασκευή δε αυτών των αυλάκων είναι μια ευκαιρία να ανοιχτούν νέοι δρόμοι και να διαπλατυνθούν οι υπάρχοντες, οπότε και το χωριό αποκτά πλέον εσωτερικό οδικό δίκτυο. Παράλληλα, δίνεται σε Καρυάτες άτοκο δάνειο 15.000 δολαρίων Η.Π.Α. προκειμένου να κατασκευαστούν υδατοδεξαμενές σε απομακρυσμένες περιοχές της Κοινότητας (π.χ. Φωτεινού και Ξαγδαρία).

Όσον αφορά την ύδρευση κατασκευάζεται τη δεκαετία του 1960 το δευτερεύον δίκτυο ύδρευσης της Κοινότητας και έτσι υπάρχει πλέον τρεχούμενο νερό μέσα σε κάθε σπίτι, ενώ το 1999 με την αρωγή του ομογενή Παναγιώτη Ιωάν. Κοψιαύτη, ο οποίος διέθεσε το ποσό των $ 100.000 Η.Π.Α. πραγματοποιήθηκε γεώτρηση στη θέση Μοναχόγουρνα η οποία πέτυχε με αποτέλεσμα να λυθεί μετά από μια προσπάθεια 100 και πλέον χρόνων το πρόβλημα του νερού, ενώ σταδιακά κατασκευάστηκε και δίκτυο κεντρικής αποχέτευσης.

Η δημιουργία του εσωτερικού οδικού δικτύου κινητοποίησε όλους για να τσιμεντοστρωθούν οι δρόμοι. Χάρη στη συμβολή του Θεόδωρου Χάρακα, ο οποίος ήταν υψηλόβαθμο στέλεχος των ΤΣΙΜΕΝΤΩΝ ΧΑΛΚΙΔΟΣ εξασφαλίστηκε άφθονη πρώτη ύλη και ξεκίνησαν οι εργασίες.  Με χρηματική συμβολή των Κων/νου Ηλ. Ηλιόπουλου και των παιδιών του Αθανάσιου και Γεωργίου τσιμεντοστρώνεται η κεντρική οδός και το στενό, ενώ με πρωτοβουλία του Νικολάου Μέρμηγκα και σχετικού εράνου τσιμεντοστρώνεται και ο δρόμος μέχρι τον Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Παναγία). Την ίδια εποχή χάρη στις συστηματικές προσπάθειες του Νικολάου Δ. Καπερώνη και του Κωνσταντίνου Ν. Χάρακα ολοκληρώνεται η τσιμεντόστρωση των οδών της Ράχης, ενώ στη συνέχεια και άλλοι πολλοί με προσωπική εργασία και χρήματα παρακινήθηκαν με αποτέλεσμα μέσα τρία (3) χρόνια επιτέλους το χωριό να αποκτήσει ένα πλήρες δίκτυο τσιμεντοστρωμένων οδών. Παράλληλα, επιτυγχάνεται το 1970 επιτέλους η ασφαλτόστρωση της οδού η οποία συνδέει τις Καρυές με τη Εθνική οδό Σπάρτης-Τρίπολης (νότια διασταύρωση –Κοκκινόλουτσα) και διαπλατύνεται η χωμάτινη οδός προς τη βόρεια διασταύρωση (χάνι Μπακούρου με την κατασκευή της τσιμεντένιας γέφυρας Κατεβασιάς). Τελικά και ο βόρειος δρόμος τελικά θα ασφαλτοστρωθεί το 1980.

Η νεα πλατεία

Το επόμενο πλέον μεγάλο στοίχημα είναι η δημιουργία της σύγχρονης νέας κεντρικής πλατείας των Καρυών. Η μικρή πλατεία της Βίγλας αποτελούταν από ένα μικρό χώρο με μια μικρή κερκίδα, τον μικρό παλαιό ναό του Αγίου Ανδρέα και ένα μικρό κοινοτικό κτίριο κατασκευασμένο το 1845, το οποίο δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της Κοινότητας.

Αποφασίζεται λοιπόν να γίνει μια ριζική ανακαίνιση. Συντάσσεται τοπογραφικό σημείωμα με πρωτοβουλία του Αθανασίου Κ. Ηλιόπουλου προέδρου του Συνδέσμου των Απανταχού Καρυατών και πλήρης μελέτη υπό τον Παναγιώτη Παρ. Ματάλα αρχιτέκτoνα, πολιτικό μηχανικό. Το έργο είναι μεγαλόπνοο, αφού προβλέπει την απαλλοτρίωση και την κατεδάφιση τεσσάρων οικιών, του παλαιού Ι.Ν. Αγίου Ανδρέα και του παλιού κοινοτικού κτιρίου. Παράλληλα, προβλέπει την κατασκευή μιας μεγάλης πλατείας, Ηρώου, νέου κοινοτικού κτιρίου, καθώς και ενός μεγαλοπρεπούς νέου Ιερού Ναού. Κατά πολλούς είναι έργο ανέφικτο για τα δεδομένα ενός χωριού. Δεν υπολογίζουν ωστόσο στη θέληση ενός Καρυάτη του Ιωάννη Γ. Δάρμου και των υπόλοιπων Καρυατών. Ο συμπατριώτης μας αποτέλεσε τη «ψυχή» του μεγάλου αυτού έργου, ο οποίος ίδρυσε τον «ΦΙΛΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΣΥΛΛΟΓΟ ΚΑΡΥΩΝ» με σκοπό την ανέγερση του Ιερού Ναού. Στην ολοκλήρωση της κατασκευής του σημαντική ήταν η προσφορά των επίσης μεγάλων ευεργετών. Ο Παναγιώτης Γ. Καρύγιαννης και η σύζυγός του Παναγιώτα, το γένος Δημ. Ι. Χάρακα, με τη διαθήκη τους δώρισαν διώροφη οικία στην Αθήνα, με σκοπό από την εκμετάλλευσή της (ενοίκια και μελλοντικά πώληση) τα έσοδα να δοθούν για την ανέγερση του νέου Ι.Ν. του Αγίου Ανδρέα. Παράλληλα, υπήρχε και η διαθήκη του Δημήτριου Βουκίδη. ο οποίος είχε αφήσει όλη του τη περιουσία στον Ι.Ν. του Αγίου Ανδρέα. Στη συνέχεια με δωρεά του Γεωργίου Κ. Κωσταλά και της συζύγου του Χρυσούλας ανεγέρθηκε το κωδωνοστάσιο του ναού. Ο συμπατριώτης Βασίλειος Π. Τουρόγιαννης, αν και δεν είχε επισκεφθεί το χωριό του επί δεκαετίες και ζούσε και σε απομακρυσμένο σημείο των Η.Π.Α., πλήρωνε ανελλιπώς τις εισφορές του στην Αδελφότητα και μόλις έμαθε τα νέα της δημιουργίας της νέας πλατείας αμέσως έδωσε τα χρήματα για την κατασκευή του Ηρώου των Πεσόντων. Με τα χρήματα λοιπόν των ανωτέρων ευεργετών και κινητοποιώντας τις Αδελφότητες του εξωτερικού (Σάρλοτ-Γκαστόνιας, Σικάγου, Νέας Αγγλίας-Βοστώνης και Τορόντο) συγκεντρώθηκε το αναγκαίο ποσό και το έργο ολοκληρώνεται σε χρόνο ρεκόρ: μόλις δύο χρόνια με την ανέγερση του σύγχρονου Κοινοτικού Κτιρίου και με τον ηλεκτροφωτισμό της κεντρικής πλατείας. Τέλος, με δωρεές του πρώτου προέδρου και πρωτεργάτη της Αδελφότητας Ανδρέα Σ. Παπασταυρίδη και της γυναίκας του Αλεξάνδρας δημιουργείται πλούσια Βιβλιοθήκη στο νέο Κοινοτικό Κτίριο.

O σχεδιασμός, η χρηματοδότηση και η εκτέλεση έγινε αποκλειστικά από την ιδιωτική πρωτοβουλία χωρίς καμία ουσιαστικά κρατική συμμετοχή. Το 2000 χάρη σε ένταξη σε κοινοτικό πρόγραμμα και με σεβασμό και στον αρχικό σχεδιασμό, η πλατεία ντύθηκε με πέτρα και πλέον αποτελεί σημείο περηφάνειας για το χωριό. Το έργο ολοκληρώθηκε το 2001 με την αντικατάσταση της στέγης του Κοινοτικού Καταστήματος και την εγκατάσταση κεντρικής θέρμανσης με χορηγία του Γεωργίου Ι. Κουτσόγιωργα σε αυτό.

Παράλληλα, συνεχείς ήταν οι προσπάθειες όλη τη δεκαετία του 1950 για να έλθει το ηλεκτρικό ρεύμα στο χωριό. Αφού εξετάσθηκαν όλα τα σχέδια, ακόμα και για αυτόνομο δίκτυο, τελικά στο τέλος της δεκαετίας ο ηλεκτρισμός φτάνει στις Καρυές μέσω του δικτύου της Δ.Ε.Η, με δαπάνες των τμημάτων της Αδελφότητας. Ειδικότερα η Αδελφότητα Καρολίνας καταβάλλει ποσό 20.000 δολαρίων, η Αδελφότητα Σικάγου ποσό 4.000 δολαρίων για να καλυφθεί το αρχικό ποσό προς τη Δ.Ε.Η., ενώ με δαπάνες της Αδελφότητας Τορόντο φωτίζεται η Κεντρική Πλατεία και με δαπάνες του Ματάλειου Καθιδρύματος η πλατεία της Ράχης.

Το αθλητικό κέντρο

Ένα ακόμα σημαντικό έργο της δεκαετίας του 1950 είναι ηολοκλήρωση της κατασκευής του Αθλητικού Κέντρου. Όπως είχε ήδη αναφερθεί στο προηγούμενο αφιέρωμά μας, είχε δημιουργηθεί στην Πινιγούρα ένα μικρό γήπεδο. Έτσι, το 1951, με την ενίσχυση (518 δολάρια Η.Π.Α.) της Αδελφότητας Αραχωβιτών στην Αμερική και της εταιρείας «ΛΕΒΕΝΤΗΣ», αγοράστηκε και κομμάτι από γειτονική έκταση, ώστε να ολοκληρωθεί ο σχετικός χώρος του γηπέδου. Στη συνέχεια με δαπάνες ευεργετών (Παρασκευά και Χρήστου Π. Λεβέντη, Ανδρέα Σ. Τράκα, Κων/νου Σπ. Πίτσιου, Γ. Θ. Σκιούρη και Δ. Θ. Κάκαρη) ακολούθησε η τελική επέκταση, διαμόρφωση και περίφραξη με μαντρότοιχο (1954) και η κατασκευή το 1958 και το 1981 των αποδυτηρίων τα οποία το 2013 και το 2019 ανακαινίστηκαν. Με την ολοκλήρωση αυτών των έργων το Αθλητικό Κέντρο των Καρυών μπορεί πλέον να φιλοξενήσει στις κερκίδες του περί τους 600 θεατές, ενώ έχει και αποδυτήρια αθλητών, και για τις δύο ομάδες.

Παράλληλα, το 1995 με δωρεά (τέκνα Ευστρατίου Κωσταλά), αλλά και με ένταξη σε Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα, ο Α.Σ. «Ο Καρυάτης» ολοκληρώνει την κατασκευή του γηπέδου καλαθοσφαίρισης-πετοσφαίρισης-αντισφαίρισης πάνω από τα ποδοσφαιρικό στάδιο. Το γήπεδο διαθέτει κερκίδες που μπορούν να φιλοξενήσουν περί τους 200 θεατές. Να σημειωθεί ότι το 2018 ολοκληρώνεται η ηλεκτροδότηση των αποδυτηρίων, του γηπέδου καλαθοσφαίρισης αλλά και του γηπέδου ποδοσφαίρου μπροστά από τις κερκίδες, ενώ έχουν εγκατασταθεί και προβολείς για νυκτερινή προπόνηση.

Το ιατρείο και το φαρμακείο

Ένα ακόμα αίτημα των κατοίκων ήταν η δημιουργία ενός σύγχρονου ιατρείου. Από το 1950 λειτουργεί πλέον κοινοτικό Ιατρείο, ωστόσο μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1980 το ιατρείο στεγαζόταν πρόχειρα σε μισθωμένο σπίτια. Τελικά, η λύση έρχεται για άλλη μια φορά μέσω κληροδοτήματος και συγκεκριμένα μέσω της διαθήκης του Κωνσταντίνου Αθ. Βρύνιου (επί πολλά χρόνια Διευθυντή του Οδοντιατρικού Τμήματος του Νοσοκομείου "Αλεξάνδρα"). Μη έχοντας τέκνα, η σύζυγός του Μαρίκα το γένος Χρυσικού με την οποία μοιραζόταν την αγάπη του για το χωριό, προχώρησε στην υλοποίηση της επιθυμίας του για τη δωρεά της οικίας που γεννήθηκε στην Κοινότητα Καρυών, ώστε να χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες του «Αγροτικού Ιατρείου Καρυών». Πράγματι με μια συγκινητική τελετή στις 18 Αυγούστου του 1987 έγινε η αποδοχή της δωρεάς από τους φορείς του χωριού και έκτοτε αποτελεί την έδρα του Ιατρείου.  Στη συνέχεια, με τα χρήματα από της διαθήκη των υιών του Γεωργίου Αθ. Δάρμου Ιωάννη, Ηλία και Αθανασίου το ιατρείο εξοπλίστηκε, ενώ παράλληλα κτίστηκε κτίριο σε άλλο μέρος του χωριού προκειμένου να στεγαστεί το ταχυδρομείο-τηλεφωνείο. Το εν λόγω κτίριο μετά από μια 20ετή λειτουργία (1990-2010), μετατράπηκε σε φαρμακείο ενισχύοντας την παροχή υγείας προς τους κατοίκους.

Τα υπόλοιπα έργα εξωραϊσμού και οι Ιεροί Ναοί

Το πρώτο έργο εξωραϊσμού πραγματοποιείται τη δεκαετία του 1950 στον λόφο του Αγίου Ιωάννη, όπου κείτεται σε συντρίμμια το παλιό Κοινοτικό Ωρολόγιο των Καρυών ανατιναγμένο από τους Γερμανούς. Συγκεκριμένα με χορηγία του Ηλία Γ. Ηλιόπουλου, υιού του αρχικού δωρητή, κατασκευάζεται το 1959 το σημερινό νέο ωρολόγιο, ενώ στη συνέχεια και με άλλες δωρεές (Ανδρέας, Κωνσταντίνος και Παναγιώτης Ν. Χάρακας) προχωρά η διαμόρφωση του εξωτερικού χώρου του άλσους του Αγίου Ιωάννη και η περίφραξή του. Ο Ιερός ναός δε το 2000 ανακαινίστηκε πλήρως χάρη σε εισφορές κυρίως ομογενών της Αδελφότητας, αλλά και Καρυατών του χωριού.

Το 1968 μεταφέρονται και τοποθετούνται επί της κεντρικής οδού στην είσοδο του οικισμού των Καρυών δύο μαρμάρινα αγάλματα των Θεών της Εστίας και της Δήμητρας, τα οποία δωρίσθηκαν από τον Δήμο Αθηναίων με ενέργειες του Ανδρέα Π. Καστανά, ενώ το 2018, ο Σύνδεσμος των Απανταχού Καρυατών προχώρησε στη συντήρησή τους από ειδικό συνεργείο.

Στις Κάτω Καρυές, η πλατεία της Ράχης το 1970, αναπλάθεται και ηλεκτροφωτίζεται με δωρεά του Καθιδρύματος Ματάλα. Την ίδια εποχή στο άλσος του Σχολείου και ο Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής με πολλές μικρές εισφορές ανακαινίζεται, το προαύλιο τσιμεντοστρώνεται, κατασκευάζεται περιμετρικά τοιχίο, δωρεά του Αθανασίου Κ. Ηλιόπουλου, ενώ με χρήματα από τη διαθήκη του Παναγιώτη Χρ. Πίτσιου και με πρωτοβουλία του Κωνσταντίνου Θ. Διαντζίκη, κατασκευάζεται κτίριο για τη Βιβλιοθήκη του Δημοτικού Σχολείου.

Το 2001 με ένταξη σε κοινοτικό πρόγραμμα έγιναν νέες παρεμβάσεις στον Ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής με αφαίρεση του ασβεστώματος και την αποκάλυψη της παλαιάς λιθοδομής. Ταυτόχρονα, όλο το προαύλιο πλακοστρώθηκε, έγινε ανακαίνιση του κτιρίου της παλιάς βιβλιοθήκης και τοποθετήθηκαν νέα κιγκλιδώματα (δωρεά του Παναγιώτη Οδυσσέα Σκιούρη). Παράλληλα το άγαλμα του ευεργέτη Αθανασίου Ματάλα συντηρήθηκε και μεταφέρθηκε σε πιο κεντρική θέση (δωρεά Καθιδρύματος Ματάλα).

Όπως πολλές φορές έχουμε αναφέρει οι Καρυάτες διακρίνονταν για πίστη τους στην Ορθόδοξη Χριστιανική παράδοση και ως απόδειξη μετά τον πόλεμο και πάντα με δωρεές πραγματοποιείται μια σειρά ανεγέρσεων νέων Ιερών Ναών και ανακαινίσεων των υφισταμένων και των περιβόλων τους. Μάλιστα από το 2017 σχηματίστηκε η πρωτοβουλία «Εθελοντική ομάδα υποστήριξης και εξωραϊσμού των Ιερών Ναών Καρυών».

Έτσι, τις δεκαετίες 1960-70 καλλωπίζεται ο εξωτερικός περίβολος του Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Παναγία) με την κατασκευή των τσιμεντένιων διαδρόμων, δωρεά του Ανδρέα Γ. Λαμπράκη και κληρονομιά Παναγιώτη Γ. Καρύγιαννη. Το 2002 έγινε μια ευρεία αναμόρφωση όλου του χώρου. Ειδικότερα στον Ιερό Ναό αφαιρέθηκαν τα ασβεστώματα και εμφανίστηκε η λιθοδομή, αποκαλύπτοντας και κομμάτια σκαλισμένων μαρμάρων που προφανώς ανήκαν στον αρχαίο ναό της Άρτεμιδος, ο οποίος βρισκόταν στο ίδιο μέρος, ενώ όλος ο προαύλιος χώρος πλακοστρώθηκε, τα τοιχία ντύθηκαν με πέτρα και τοποθετήθηκε εξωτερικός φωτισμός.

Στον Ι.Ν. Αγίου Νικολάου και το νεκροταφείο, το 1970 τσιμεντοστρώθηκε τόσο το ίδιο, όσο και η οδός προς αυτό (δωρεές Γεωργίου Κ. Μένταυλου και Παναγιώτη Νικ. Χάρακα), το 2001 κατασκευάστηκε νέο τοιχίο (δωρεά Σταύρου Μέρμηγκα), ενώ στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα έγινε και επέκτασή του. Ο Ι.Ν. Αγίων Αναργύρων τη δεκαετία του 1960 ανακαινίστηκε, δωρεά Γεωργίου Νικ. Χάρακα, ενώ και το 2019-20 με ενέργειες της Εθελοντικής ομάδας επαναθεμελιώθηκε για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της στατικότητας που εμφανίστηκε. Επίσης, ο κατεστραμμένος από τους Γερμανούς Ι.Ν. Γενέσεως της Θεοτόκου στον οικισμό «Φωτεινού» ξανακτίζεται από τους αδελφούς Αρδάμη (1988).

Παράλληλα είχαμε και ανεγέρσεις νέων Ναών. Τον Οκτώβριο του 1980 γίνονται τα θυρανοίξια του Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου από τον μόλις νεοεκλεγμένο μητροπολίτη Σπάρτης και Μονεμβασίας Ευστάθιο στην συνοικία της Βεργατσούλας, δωρεά Γεωργίου Θ. Σκιούρη.

Τον Μάιο του 1983 εγκαινιάζεται επίσης από τον Μητροπολίτη Ευστάθιο ο Ιερός Ναός της Αγίας Κυριακής στην οδό Καρυών-Σπάρτης σε οικόπεδο ιδιοκτησίας Μελέτιου Μελεχέ με έξοδα του ιδίου και του Παναγιώτη Γουδέ.  Τέλος το 1997 θεμελιώνεται και κτίζεται μέσα σε ένα χρόνο, με έξοδα του Επαμεινώνδα Καστανά, ο πιο πρόσφατος Ιερός Ναός των Καρυών αυτός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών στην είσοδο του χωριού. Τα θυρανοίξιά του, παρουσία του Μητροπολίτη Σπάρτης και Μονεμβασίας Ευσταθίου, θα γίνουν τον Ιούλιο του 1998.

Τέλος, το 1994 έγιναν τα εγκαίνια του αρχιερατικού οίκου των Καρυών σε ακίνητο ιδιοκτησίας των αδελφών Δημήτρουλα. Πιο συγκεκριμένα ο Νικόλαος Δημήτρουλας με την σύζυγό του Παρασκευή, μη έχοντας τέκνα, αποφάσισαν να κληροδοτήσουν μετά τον θάνατό τους την οικία στην Κοινότητα Καρυών ώστε να χρησιμοποιείται ως οικία του εκάστοτε Ιερέα Καρυών.

Η κατασκευή του Μνημείου των Καρυάτιδων

Τη δεκαετία του 1970 η αντικατάσταση των πρωτοτύπων αγαλμάτων στο Ερέχθειο της Ακροπόλεως των Αθηνών με αντίγραφα, προκειμένου να προστατευθούν από τη μόλυνση της ατμόσφαιρας, στάθηκε η αφορμή να πραγματοποιηθούν τα όνειρα των Καρυατών και έδωσε τη δυνατότητα στον Σύνδεσμο των Απανταχού Καρυατών να κινητοποιηθεί και να επιτύχει την κατασκευή του Μνημείου των Καρυάτιδων στη γενέτειρα τους.

Έτσι, την άνοιξη του 1981 αρχίζει η ανέγερση του Μνημείου, έργου πανομοιότυπου με αυτού του Ερεχθείου των Αθηνών επάνω στην αρχαία ακρόπολη των Καρυών.

Όπως διαβάζουμε στο βιβλίο του επί σειρά ετών προέδρου του Συνδέσμου των Απανταχού Καρυατών Παναγιώτη Μαχαίρα (2):

«Το έργο πραγματοποιήθηκε αποκλειστικά με την πρόθυμη, ενθουσιώδη συμπαράσταση εκλεκτών συμπολιτών και την οικονομική συμπαράσταση Καρυατών, χωρίς καμμία άλλη οικονομική βοήθεια, ο Σύνδεσμος των Απανταχού Καρυατών προγραμμάτισε, αναζήτησε και βρήκε τους ενδεδειγμένους φορείς και εκτελεστές το έργου». 

Με τη συστηματική υποστήριξη της Αδελφότητας Αραχωβιτών «ΑΙ ΚΑΡΥΑΙ» της Γκαστόνια των Η.Π.Α, των αδελφών σωματείων του Σικάγου, της Βοστώνης, του Τορόντο του Καναδά και της Αυστραλίας (Σύδνεϋ, Μελβούρνης) το έργο περατώθηκε μόλις μέσα σε δύο χρόνια (1981-1983).

Στις 24 Ιουλίου 1983 τελέστηκαν σε μια λαμπρή τελετή τα εγκαίνια του ντυμένου με πεντελικό μάρμαρο Μνημείου και με περηφάνεια όλοι οι Καρυάτες ανηφόρισαν στον βράχο για να θαυμάσουν από κοντά το έργο.

Πηγές:
(1) «ΒΙΒΛΟΣ» της ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑΣ ΑΡΑΧΩΒΙΤΩΝ «ΑΙ ΚΑΡΥΑΙ» (1929) επιμέλειας Παρασκευά Ιωάννη Μεϊντάνη.
(2) «ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΚΑΡΥΕΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ» του Παναγιώτη Στυλιανού Μαχαίρα το 1987.
(3) «ΚΑΡΥΑΤΙΚΑ» των Παρασκευά Ιωάννη Μεϊντάνη και του υιού του Ιωάννη Παρασκευά Μεϊντάνη ιατρού στην Ουάσιγκτον. Δύο τόμοι (1950 και 1972).
(4) «ΑΙ ΚΑΡΥΑΙ» του «Συνδέσμου των εν Αθήναις και περιχώροις Καρυατών Η ΑΡΑΧΩΒΑ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΟΣ» (δεκαετία 1950).

 

Προηγούμενο: Β' Παγκόσμιος Πόλεμος